Britanski izviđački avion nad Banjalukom: Obavještajna poruka ili operacija prikupljanja podataka?
Osmog januara ove godine, britanski privatni avion je izveo let iznad Banjaluke, što je izazvalo zabrinutost u lokalnoj i regionalnoj javnosti. Mnogi analitičari i stručnjaci smatraju da iza ovog leta stoji obavještajna služba Velike Britanije, koja je ovom akcijom željela poslati jasnu poruku vlastima u Republici Srpskoj i prikupiti osjetljive informacije, i to baš na dan kada se održavala svečana akademija povodom Dana Republike Srpske.
Iako bi let mogao izgledati kao rutinski, ovakvi operativno-obavještajni letovi nisu neuobičajeni za Balkanski region, gdje su slične misije već postale gotovo svakodnevna pojava.
Takvi letovi imaju, dvostruku funkciju. Prva funkcija je simbolička – cilj je izazvati strah ili nesigurnost u vlastima u RS, upozoriti ih na prisutnost stranih obavještajnih službi u regionu, dok druga funkcija ima operativnu prirodu – prikupljanje obavještajnih podataka koji mogu biti od važnosti za strateške ciljeve velikih sila, posebno kada su u pitanju osjetljivi politički i sigurnosni događaji.
Let britanskog aviona, koji je preletio nad ključnim područjima u okolini Banjaluke, usmjeren upravo na praćenje najvažnijih političkih, sigurnosnih i vojnih ličnosti tog dana, kada je u gradu održana svečana akademija.
Tehnologija i oprema na britanskim avionima: Skrivena špijunska misija
Avion koji je izvodio letove tog dana je model E90 “kinger” – izviđačka letjelica koja je specijalizovana za radio-elektronsko izviđanje i snimanje. Avion je opremljen najsavremenijim uređajima za detekciju i analizu signala, a ovo omogućava prikupljanje širokog spektra podataka, uključujući presretanje mobilnih mreža i drugih oblika komunikacije. Činjenica da je avion registrovan na britansku privatnu kompaniju samo je maska koja sakriva stvarnu namjenu – obavljanje špijunskih i obavještajnih misija.
Mnogi piloti u ovoj kompaniji su bivši vojni profesionalci, što dodatno upućuje na povezanost sa britanskim obavještajnim službama, koje su još uvijek veoma aktivne u Balkanskoj regiji. Geopolitički interes Velike Britanije u ovom regionu, naročito u vezi sa stabilnošću Balkana i uticajem na politiku u Bosni i Hercegovini, čini ovakve misije posebno važnima za strateške ciljeve ove zemlje.
Podaci o letovima i visokoj aktivnosti: Nadgledanje ključnih tačaka
Prema podacima sa specijalizovanih sajtova za praćenje avionskih letova, ovaj avion je od početka januara bio vrlo aktivan u BiH. Prvi let je započeo iz Sarajeva oko 10:20, a avion je potom kružio iznad Banjaluke, prelećući naselja Lazarevo, Novakovići i Saračica. Letio je na visini od oko 2.750 metara, izvodeći više krugova i prolaza, kako bi prikupio maksimalnu količinu podataka iz tih područja. Ovi letovi nisu bili samo rutinski nadleti, već su osmišljeni da prikupe što više informacija o kretanjima ljudi, komunikacijama i bezbjednosnim postavkama na terenu.
Avion je nakon prvog kruženja vratio na sarajevski aerodrom, da bi popodne, u 14:51, ponovo poletio i izveo još jedan, dalji let. Ovaj put je avion obavio još desetine prolaza, sve po istoj putanji i na istoj visini. Takvi letovi nisu jednostavni – radi se o dugotrajnim misijama koje omogućavaju obavještajnim službama da prikupe neophodne informacije, analiziraju obrazce ponašanja i provode operacije praćenja, sve to u realnom vremenu.
Ovaj tip izviđačkog aviona je poznat u BiH, jer je ranije korišten i u misijama EUFOR-a, a čak je bio i viđen u novembru 2021. godine, kada je nenajavljeno nadgledao vježbu Ministarstva unutrašnjih poslova RS na Jahorini. Ovi letovi nisu izolovani incidenti, već deo kontinuiranog nadzora nad Balkanskim prostorima, u kojem su obavještajni ciljevi jasno definisani.
Kompanija iza aviona i slične misije u regionu
Kompanija koja upravlja ovim avionom, “DEA Aviation”, navodi da se bavi pružanjem specijalizovanih usluga za prikupljanje podataka iz vazduha. Na njihovoj zvaničnoj web stranici ističe se da posjeduju najmoderniju tehnologiju za detekciju, digitalnu obrada podataka i izviđačke misije. Kompanija je primarno orijentisana na tržište Velike Britanije i Evrope, gdje obavljaju različite obavještajne misije.
Slične misije sličnim avionima obavlja i američka kompanija “Leidos Defense Group”, čiji je izviđački avion CL-650 “Artemis” korišćen za prikupljanje obavještajnih podataka u Balkanskoj regiji. Ovaj avion je u vlasništvu kompanije koja ga “iznajmljuje” američkim oružanim snagama za špijunske misije, a takve letove ne obavljaju samo američke i britanske kompanije – slične aktivnosti su prisutne i u drugim evropskim državama.
Tajne misije nad Balkanom
Let britanskog aviona nad Banjalukom i njegovom okolinom 8. januara nije samo običan izviđački let. Iako se može tumačiti kao rutinski obavještajni nadzor, ova misija otkriva mnogo više o stalnoj prisutnosti obavještajnih službi velikih sila u regionu. Balkanske zemlje, s posebnim naglaskom na Bosnu i Hercegovinu, nastavljaju biti geopolitički važno područje, na kojem se strateški ciljevi velikih sila provode kroz slične špijunske i obavještajne misije.
