Novcem američke agencije osavremenjene su mnoge sudnice u Srbiji, otvorene nove škole, a u Bosilegradu, jednoj od najnerazvijenih opština u zemlji, napravljen je Centar za hitnu pomoć.
Gotovo četvrt vijeka.
Toliko je dugo parnerstvo Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) i vlasti u Srbiji.
Stigla je poslije petooktobarskih promjena, kada je smenjen decenijski režim Slobodana Miloševića, obilježen ratovima, međunarodnim sankcijama i hiperinflacijom.
USAID je od te 2001. uložio u Srbiju više od 937 miliona dolara, (više od 900 miliona eura) kako bi pomogao ekonomskom i demokratskom razvoju države, podaci su ove agencije.
Tim novcem su renovirane i izgrađene škole, domovi zdravlja, vrtići, putevi, mjesne zajednice, mostovi, nabavljala se medicinska oprema, ulagalo se u lokalne zajednice, obučavali javni službenici i pomagala reforma pravosuđa.
Agencija je tokom prethodnih godina sarađivala sa državnim institucijama, privatnim sektorom, organizacijama civilnog društva i medijima, uglavnom lokalnim.
Tom višegodišnjem partnerstvu mogao bi doći kraj.
Jedan od prvih koraka Donalda Trampa po povratku u Bijelu kuću bilo je suspendovanje svih USAID projekata na 90 dana, dok se ne obavi revizija rada agencije koju je osnovao američki predsjednik Džon Kenedi 1961. godine, na vrhuncu Hladnog rata.
Rad glavne agencije američke vlade za pomoć u inostranstvu dovoden je u pitanje ovakvom odlukom Trampa, koji često kritikuje trošenja novca američkih poreskih obveznika na projekte u inostranstvu.
Karolajn Levit, portparolka Bijele kuće, nazvala je projekte agencije, među kojima je i jedan u Srbiji, beskorisnim.
„Milion i po dolara (izdvojeno je) za unaprijeđenje DEI (raznolikost, jednakost i inkluzija) na radnim mjestima u Srbiji”, pomenula je Levit.
Nije precizirala o kojim projektima je riječ.
„Vrijedni Amerikanci plaćaju porez, a političari u Vašingtonu nesmotreno troše taj novac”, napisao je Ričard Grenel, Trampov bliski saradnik, na društvenoj mreži Iks.
„Milijardu dolara dato je ljevičarskim nevladinim organizacijama za radikalne politike u drugim zemljama”, napisao je Grenel.
U balkanske države je od 2020. do 2024. uloženo 1,7 milijardi dolara, piše Balkanska istraživačka mreža.
USAID je rasporedio 882 miliona dolara u rad lokalnih jedinica, jačanje ekonomije i reformu pravosuđa, saopštila je agencija prilikom obilježavanja dvije decenije rada u Srbiji.
Jedan četvorogodišnji projekat vrijedan nešto više od 8,2 miliona eura završen je 2022. godine.
Novac je bio namjenjen Državnoj revizorskoj instituciji, Agenciji za borbu protiv korupcije i Povjereniku za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti.
U projektu su učestvovala i posebna sudska odjeljenja i javna tužilaštva, kako bi se što efikasnije riješili predmeti u vezi sa korupcijom.
Američka agencija je finansirala i projekat vladavine prava sa 9,8 miliona dolara.
Ovaj četvorogodišnji program bio je namjenjen sudovima, javnim izvršiteljima i državnom pravobranilaštvu kako bi se unaprijedila efikasnost pravosuđa, transparentnost i pristup pravdi.
Američkim novcem uspostavljena je i računarska mreža kojom su povezani privredni sudovi, a broj zaostalih predmeta smanjio.
USAID je pomagao i u izradi internet stranice Narodne skupštine.
USAID je učestovao i u formiranju Nacionalne alijanse za lokalni ekonomski razvoj (NALED) 2006. godine, u čijem upravnom odboru je bila Ana Brnabić, sadašnja predsjednica Skupštine i bivša premijerka države.
Između 2001. do 2007. organizovano je oko 5.000 akcija, vrijednih više od 200 miliona dolara, u opštinama širom Srbije.
Otvorene se 32 kancelarije za lokalni ekonomski razvoj, a u 83 opštine uspostavljeni su sistemi elektronske uprave.
Novac je stigao i 2014. godine kada su bile velike poplave u Obrenovcu - za saniranje štete odvojeno je oko dva miliona dolara.
USAID je izdvojio istu količinu novca tokom prolaska migranata i izbjeglica sa Bliskog istoka takozvanom Balkanskom rutom 2016, kako bi opštine u Srbiji mogle da unaprijede socijalne i zdravstvene usluge.
Subotica je dobila javnu kuhinju, Kikinda nove škole, a u Bosilegradu, jednom od najnerazvijenih mijesta na jugu Srbije, osnovan je Centar za hitnu pomoć.
Novcem američke agencije nabavljeni su savremena oprema i sistemi za upravljanje energijom u toplanama u Nišu, Pančevu i Čačku.
Tokom pandemije korona virusa Srbija je dobila oko devet miliona dolara (nešto više od 8,6 milona eura) pomoći USAID-a.
Civilni sektor i lokalni mediji
Američka agencija za pomoć u inostranstvu finansijski je pomagala i nevladine organizacije u Srbiji.
Od 2018. do 2020, USAID je podržao više od 500 lokalnih inicijativa i grupa civilnog društva u raznim oblastima - zaštite životne sredine, zagađenja vazduha, ljudskih prava, upravljanja otpadom, kulture i umjetnosti.
Agencija je podržala Centar za slobodne izbore i demokratiju (CeSID) i Centar za istraživanje, transparentnost i odgovornost (CRTA).
Značajna pomoć je izdvojena u razvoj medija, posebno lokalnih, u vidu finansijske i tehničke pomoći.
Dodatnih 18 miliona dolara
Amerika je u julu 2024. najavila dodatnih 18 miliona dolara u okviru ukupnog paketa podrške USAID Srbiji, vrednog 115 miliona dolara, za ubrzanje evropskog puta Srbije, kako se navodi.
Srbija više od deset godina vodi pregovore o pristupanju Evropskoj uniji.
Većina pregovaračkih poglavlja nije otvorena, Beograd nije uveo sankcije Moskvi zbog invazije na Ukrajinu, a status Kosova je višedecenijski kamen spoticanja na putu Srbije ka članstvu u EU.
