Historija je prepuna velikih tragedija i nepravdi, ali i neočekivanih trenutaka dobrote koji prelaze granice carstava, vjera i kontinenata.
Jedan takav trenutak desio se sredinom 19. stoljeća, kada je Osmansko Carstvo pokazalo ljudskost prema gladnoj Irskoj. Ta gesta, iako naizgled mali događaj u svjetskoj politici tog doba, ostala je duboko urezana u irskom pamćenju. Ona je kasnije oblikovala način na koji Irci razumiju solidarnost i položaj potlačenih, a posebno njihovu današnju blisku vezu s palestinskim narodom.
Velika glad koja je između 1845. i 1849. pogodila Irsku bila je katastrofa biblijskih razmjera. Više od milion ljudi umrlo je od gladi i bolesti, dok su stotine hiljada bili prisiljeni emigrirati. Najcrnja godina bila je 1847., upamćena kao “Crna četrdeset sedma”, kada su čitava sela nestajala, a očajni ljudi bili primorani jesti koru s drveća i morske alge da prežive. Britanska vlast, pod čijom je upravom tada bila Irska, pokazala se tromom i ravnodušnom. U tom trenutku, s hiljadama kilometara udaljenosti, osmanski sultan Abdülmecid I odlučio je pokazati da čovjekoljublje ne poznaje granice.
Mladi sultan, potresen pričama o masovnoj gladi, želio je poslati pomoć u iznosu od deset hiljada funti. To je bila ogromna svota u to vrijeme i nekoliko puta veća od iznosa koji je britanska kraljica Viktorija namijenila gladnima. Londonska vlada, osjetljiva na pitanje prestiža, nije dozvolila da osmanski vladar pokaže veću velikodušnost od britanske krune. Abdülmecid je, barem zvanično, bio primoran smanjiti donaciju na hiljadu funti. Ali ono što se dešavalo iza kulisa pokazuje pravu prirodu njegovog čina. Potajno je naredio da se pripreme brodovi puni žita i lijekova i da krenu prema Irskoj.
U maju 1847. tri osmanska broda uplovila su u luku Drogheda i iskrcala dragocjeni teret hrane. Za lokalno stanovništvo to nije bila samo pomoć u preživljavanju – to je bio znak da u svijetu postoji netko ko ih vidi i suosjeća s njihovom patnjom. Predanja govore da su osmanski mornari uspjeli izbjeći britanske blokade i dostaviti žito upravo kada je bilo najpotrebnije. Taj čin solidarnosti upisan je u kolektivno pamćenje Iraca, a u gradu Droghedi do danas se prenosi kao legenda.
Osmanska pomoć ubrzo je ušla i u širu kulturu. O njoj su pisali listovi širom Evrope, a čak je i James Joyce u svom monumentalnom romanu “Uliks” stavio u usta jednog lika podsjećanje da je “čak i Turčin poslao novac”, dok je britanska vlast ostavila Irce da gladuju. U irskim političkim govorima krajem 19. vijeka često se moglo čuti da je čak i “Veliki Turčin pokazao više saosjećanja od britanske krune”. Ova usporedba nije bila samo retorička figura; ona je predstavljala sjećanje na moralni primjer koji je dolazio s Istoka.
S vremenom, priča o osmanskoj pomoći prerasla je u simbol trajne povezanosti dvaju udaljenih naroda. U Droghedi se polumjesec i zvijezda, inače motivi starog grba iz srednjeg vijeka, u lokalnoj mašti počinju povezivati s osmanskim brodovima spasa. Na zgradu gradske vijećnice 1995. postavljena je spomen-ploča zahvalnosti Turskoj, a i danas na dresovima lokalnog fudbalskog kluba Drogheda United stoji polumjesec sa zvijezdom. Historija se na taj način pretvorila u identitet.
No ono što ovu priču čini posebno značajnom jeste činjenica da se sjećanje na glad i osmansku solidarnost odrazilo i na savremenu političku kulturu Irske. Kao narod koji je kroz stoljeća bio koloniziran, izgladnjivan i potlačen, Irci su razvili duboku empatiju prema drugim narodima u sličnoj situaciji. Palestinsko pitanje postalo je jedno od ključnih mjesta gdje je ta empatija dobila politički izraz.
Još sedamdesetih godina prošlog stoljeća u Irskoj su se počeli pojavljivati murali sa palestinskim zastavama, a republikanski pokret je uspostavljao veze s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom. Sjećanje na kolonijalnu potlačenost povezalo je Irce s Palestincima, pa se u javnom diskursu sve češće isticalo da dva naroda dijele “zajedničku sudbinu”. Irska država je prva u tadašnjoj Evropskoj zajednici 1980. godine priznala pravo Palestinaca na vlastitu državu, a kasnije je bila među posljednjima koje su priznale Izrael, pokazujući time vlastitu rezervisanost.
Parlament u Dublinu više puta je donosio rezolucije koje su osuđivale izraelsku okupaciju, a 2021. Irska je postala prva članica Evropske unije koja je zvanično nazvala izraelsku politiku na Zapadnoj obali “de facto aneksijom”. Samo tri godine kasnije, 2024., Irska je zajedno sa Španijom i Norveškom priznala državu Palestinu. Ti potezi nisu samo čin vanjske politike, nego i produžetak irskog identiteta oblikovanog vlastitim iskustvom patnje i nepravde.
Na ulicama Dublina i Belfasta, tokom svakog sukoba u Gazi, hiljade ljudi izlaze s palestinskim zastavama. Poruka je jasna: narod koji je jednom preživio izgladnjivanje i kolonijalno poniženje ne može ostati nijem dok drugi narod prolazi kroz slično. U toj emotivnoj i političkoj identifikaciji s Palestinom može se prepoznati i odjek davnog osmanskog čina – jer je solidarnost, kada jednom uđe u kolektivnu memoriju, sposobna oblikovati stavove i politike stoljećima kasnije.
Priča o osmanskom sultanu i Irskoj te o Irskoj i Palestini nije samo epizoda iz historije. Ona je dokaz da humanost može premostiti ne samo geografske, nego i vremenske razdaljine. Osmanski brodovi iz 1847. i današnje irske zastave za Palestinu dio su istog lanca solidarnosti. Taj lanac podsjeća da male nacije, oslobođene imperijalnih ambicija, ponekad postaju glas savjesti svijeta.
U vremenu kada međunarodna politika često izgleda hladna i vođena isključivo interesima, primjer Irske pokazuje da postoji i drugačiji put – onaj koji polazi iz historijskog iskustva i izgrađuje politiku na temelju empatije. Na kraju, možda je upravo to najveća lekcija: narod koji je nekada bio spašen u svojoj tragediji, danas zna prepoznati tragediju drugoga i stati uz njega. A ta nit, od žita koje je stiglo iz Istanbula do palestinskih zastava u Dublinu, ostaje svijetli dokaz da humanost ne zastarijeva.
