Mit o "nebeskoj Srbiji" je nastao radi objašnjenja srpskog vojnog poraza u boju na Kosovu, tako što su Srbi navodno izabrali duhovno spasenje umjesto vojne pobjede.
Nakon propasti Osmanskog carstva, Srbi koriste ovaj mit u vidu osjećanja superiornosti nad svojim komšijama ("Srbi kao nebeski narod") i sudbinske predodređenosti da postanu dominantna sila u Balkanu. Ovaj mit je podstican od strane srpskih političkih i vjerskih vođa, pisaca i umjetnika, te je široko prihvaćen u Srbji, a kasnije i kod srpskog stanovništva na području cijelog Balkana. Kosovski zavjet ili kosovski kult je jedan od ključnih srpskih mitova, nastaje u 19. stoljeću na temelju srpske narodne epike koja opjevava kosovski boj između Srba i Turaka iz 1389. godine. Prema kosovskom zavjetu, Srbi su u Kosovskom boju 1389. godine, na čelu sa knezom Lazarom Hrebeljanovićem, tokom boja sa Osmanlijama, svjesno žrtvovali svoje zemaljsko carstvo, da bi zadobili carstvo nebesko.
Osmansku vojsku vodio je sultan Murat I. i njegovi sinovi Bajazit i Jakub. Sam sultan i njegov sin Jakub ginu tokom bitke 15.juna 1389.
U boju je poginuo turski sultan Murat I, što je bila jedina pogibija sultana do tada. Srpska legenda pripovijeda da ga je ubio Srbin Miloš Obilić. Također, u boju je poginuo srpski knez Lazar Hrebeljanović. Njegova udovica Milica i malodobni sin Stefan su ubrzo nakon boja priznali vrhovnu vlast sultana, a njihove vojne jedinice već za šest godina su se borile na osmanskoj strani protiv kršćana u bitkama na Rovinama (1395.) i kod Nikopolja (1396.). U jeku agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu 1992. Emir Habul, novinar “Oslobođenja”, pisao je o “mitskom zlu i mržnji prema “Turcima”, koja je među znatnim dijelom srpskoga naroda njegovana “od kolijevke pa do groba”. Habul je naveo i sljedeće:
-Poznati pisac i veliki pričalica Branko Ćopić na susretu u Šumaricama kod Kragujevca, gdje su Nijemci sa „ljotićevcima“ koje je predvodio Srbin Marislav Petrović, u oktobru 1941, ubili više od 2000 srpskih civilia, upitao je jedne prilike svog saborca Skendera Kulenovića: “Šta misliš da li Srbi još mrze Švabe? „Ne. Oni mrze Turke”, lakonski je odgovorio – prema pričanju očevidaca – pjesnik Kulenović.
Kosovski boj nije imao značaj koji mu se pridaje, tvrde danas historičari. Po njima, ranija pobjeda Osmanlija kod rijeke Marice u Bugarskoj 1371. godine, dakle, 18 godina prije, imala je dalekosežnije efekte od Boja na Kosovu jer je ''otvorila put za osmanlijsko osvajanje cijelog Balkana''.
-Marička je prva velika bitka između Srba i Turaka, da je došlo do pobede, Turci bi bili zaustavljeni dugoročno. Bitka je izgubljena i Turci su došli u južne srpske krajeve. Kosovska bitka je mitologizovana i stavljena u religijski kontekst kanonizacijom kneza Lazara, trebalo je naciji uliti nadu da će sloboda biti obnovljena – kaže beogradski historičar Dejan Ristić.
DEJAN RISTIĆ
Uoči 500 godišnjice Kosovskog boja, srbijanski historičar i sveštenik Ilarion Ruvarac, odlučio je da napiše kritičku biografiju kneza Lazara. Objavljivao ju je u nastavcima u časopisu „Stražilovo“ više od godinu dana. Ovo djelo objavljeno je 1888. godine kao knjiga „O knezu Lazaru“.
Ruvarac je u ovom djelu pokazao da dobar dio pjesama kosovskog ciklusa uopšte nisu narodne pjesme, da su nastale u crkvi i da su dio crkvenih propovjedi, koje su pjevači guslari, kasnije na svoj način uobličavali.
Ruvarac je smatrao da treba izbjegavati falsifikate i tradiciju kao historijske izvore i da svoju pažnju treba posvetiti izvorima, koji su po vremenu i mjestu nastanka bliži događaju o kome svjedoče, te da se narodne epske pjesme ne mogu uzeti kao izvor za događaje o kojima pjevaju. Ruvarac je o sebi tim povodom rekao: "Nisam pripovedač, te zato i ne pišem povest o knezu Lazaru, već samo raspravljam istorijska pitanja koja se tiču kneza Lazara".
ILARION RUVARAC
Dr. Novak Kilibarda navodi da Crna Gora nema nikakve veze sa Kosovskim bojom i da je sve vezano za ovu pojavu, što servira srbijanska historiografija, apsolutna historijska neistina.
-Lazareva žena Milica, tada vrlo obrazovana, vaspitavana je na vizantijskom dvoru, i Lazarev sin Stefan, kasnije despot, uspjeli su da sa sultanom Bajazitom uspostave vazalni odnos. Kćerka Lazareva Olivera je otišla na mjesto sultanije. Srbija će nekoliko decenija nakon Kosovskog boja razvijati se i ekonomski i kulturno.
I nije se samo srpska vojska borila na Kosovu, bila je tu bosanska vojska pod komandom Vlatka Vukovića, hrvatsku vojsku predvodi Ivan Paližna, bilo je tu ugarskih-mađarskih trupa.Nevolja je što u to vjeruje masa. Ja sam u to vjerovao od djetinjstva, ponio sam to iz porodice. Još uvijek imam u porodici gusle, stare su 100 godina. Na njima uklesana slika Miloša Obilića. Recimo, Marko Kraljević je totalno nebitna istorijska ličnost, on je bio jedan obični turski vazal. To sam od rođenja gledao. I pratilo nas stalo „sveto Kosovo“. Sve bi to manje ušlo u duh naroda, da nije Njegoš veličanstvenom poezijom to unio. Moramo priznati“-naveo je Kilibarda.
DR. NOVAK KILIBARDA
-Naši istoričari su utvrdili istinu o Kosovskom boju, samo što nam izgleda malo ko veruje. Istorijska istina ne može biti usmerena ni protiv bilo koga. Znamo da je srpsku, odnosno hrišćansku stranu, činila koaliciona vojska sa trupama trojice velikaša, kneza Lazara, kralja Bosne i Srbije Tvrtka I Velikog i Vuka Brankovića. Ostali srpski velikaši nisu učestvovali, jer nisu doživljavali opasnost od Osmanlija. Sa druge strane, osmansku vojsku predvodi emir Murat I, a ne sultan, kako se danas spominje u izvorima. Prvi sultan, što je po činu više od emira, bio je njegov sin Bajazit I Munjeviti. Većina ostalih događaja predmet je polemike- kazuje srbijanski historičar Dejan Ristić.
U svojoj knjizi „Mitovi srpske istorije“, Ristić navodi: “Funkcija istoričara nije da konfrontira nauku i mit ili nauku i narodnu tradiciju, već da ukaže šta je u konkretnom mitu istorično, a šta plod mašte. Čak i kada dobijemo nepobitne činjenice o nekom događaju, mi često ne želimo da ih prihvatimo. Prava ilustracija za to je mit o zvonima Notr Dama koja su odjekivala poslije pobjede Srba na Kosovu polju, koji je još profesor Mihailo Dinić svojim radom objavljenim daleke 1937, potpuno razvijao.
Zvona Bogorodičine crkve u Parizu jesu zvonila, ali ne 1389. već 1395. godine i to u čast pobede hrišćanske vojske u bici na Rovinama u kojoj su srpske trupe učestvovale kao vazalna vojska na poraženoj strani. Tu je, pored ostalih, poginuo i čuveni Kraljević Marko, odnosno kralj Marko Vukašinović. Pomenuti Marko Kraljević je predstavljen kao div junak u našoj narodnoj tradiciji. Veliki broj etnologa i antropologa se bavio tom temom do sada. U istorijskom kontekstu, Marko Kraljević je završio svoj život kao osmanlijski vazal, a u narodnoj tradiciji on je prerastao u arhetip junaka koji se bori za slobodu, i to ne samo protiv osmanske vlasti.
U okolnostima osmanske okupacije, nama je bio potreban mit o junaku - oslobodiocu koji će očuvati svijest naroda o nekad moćnoj državi. Marko je bio stariji sin Vukašina Mrnjavčevića. Marko je bio oblasni gospodar u drugoj polovini 14. vijeka i poginuo je na bici kod Rovinama 1395. godine kao turski vazal. Posljednjih deset godina života je proveo kao turski vazal i nije se isticao po pružanju otpora Turcima.“
Ristićev kolega dr Aleksandar Uzelac sa Istorijskog instituta u Beogradu, smatra da nema ni jednog historijskog argumenta koji bi ukazivao na to da je srpska vojska pobijedila na Gazimestanu 1389. "Ko je pobedio u Kosovskom boju, to je pitanje oko koga se stvara potpuno bespotrebna polemika. Poznato je da su tri velikaša činila vojsku koja se suprostavila Osmanlijama, ali ne sa istim interesima. Bosanski kralj Tvrtko javlja pobedu u Trogir i u Firencu, nema sumnje da je on doživeo bitku kao pobedu. Osmanska vojska je zaustavljena i Tvrtko je imao pravo da proglasi pobedu jer je zaustavljen ili odgođen prodor prema Bosni. U Kruševcu kod Lazarevića je drugačije, Lazar je poginuo, kneginja Milica i despot Stefan to nisu doživeli kao pobedu", objašnjava Uzelac.
DR. ALEKSANDAR UZELAC
Kroz hronike, zapise i usmenu tradiciju, legenda o Kosovu je postepeno evoluirala, i vremenom u velikoj mjeri premašila značaj bitke i njene posljedice. Kosovski mit predstavlja pojednostavljenu i netačnu sliku o kosovskom boju i povezanim događajima i igrao je bitnu ulogu u srpskoj politici od 19. stoljeća nadalje. Predsjednica Helsinškog odbora Srbije Sonja Biserko u intervjuu za časopis "Vijenac", koji izdaje “Matica hrvatska”, kaže "da je cela srpska istorija jedna je velika laž".
„Srbija nema pravi pristup delu istorije koji se odnosi na otomansku imperiju, nema ni jedne validne knjige koja bi se time bavila, osim male knjižice Olge Zirojević. Iz nepoznavanja činjenica, stvoren je mit o Kosovu, o srpskom herojstvu i nebeskom carstvu“ – zaključila je Biserko.
