Dok evropske zemlje zatvaraju svoje termoelektrane i ubrzano prelaze na obnovljive izvore energije, Bosna i Hercegovina nastavlja po starom – po dimu, pepelu i otrovu.
Prema najnovijem izvještaju za 2024.godinu koji su objavile mreže ekoloških organizacija Bankwatch, Centar za životnu sredinu i Aarhus Centar, BiH je neslavni rekorder u jugoistočnoj Evropi po broju aktivnih termoelektrana na ugalj koje koriste zastarjele tehnologije i nemilice truju zrak.
Među šest najgorih zagađivača u regiji, čak četiri su iz Bosne i Hercegovine:
Termoelektrana Ugljevik,
Gacko,
Tuzla 6,
Kakanj 7.
Njihova emisija sumpornog dioksida (SO₂) čak je 11,3 puta veća od zakonski dopuštenih vrijednosti, a istovremeno su granice emisije prašine i dušikovih oksida višestruko prekoračene.
Ugljevik – simbol smrtonosnog dima Ugljevik, udaljen dvadesetak kilometara od Bijeljine, ponio je titulu najvećeg regionalnog trovača zraka sa 112.943 tone ispuštenog sumpornog dioksida u 2024. godini – količina koja premašuje maštu, a kamoli granice propisa. Još je alarmantniji podatak da je termoelektrana Gacko u istočnom dijelu BiH ispustila 3.339 tona prašine, što je 13,7 puta više od dozvoljenog.
Prema riječima Dragana Ostića iz Centra za životnu sredinu, situacija ne samo da je loša, nego se pogoršava:
“Emisije SO₂ u Bosni i Hercegovini iz godine u godinu rastu. Termoelektrane sve manje rade, ali se koristi ugalj izuzetno lošeg kvaliteta.”
Zagađenje ubija – ali nema plana da prestane Zagađenje iz ovih postrojenja nije tek statistički problem ili estetska mrlja nad gradovima – to je pitanje života i smrti. Prema podacima Svjetske banke, zagađenje zraka u BiH ubije najmanje 3.300 ljudi godišnje, dok podaci UNICEF-a upozoravaju da svako peto dijete u zemlji ima hronične respiratorne probleme.
Pluća djece od Zenice do Gacka svakodnevno gutaju kancerogene čestice koje dolaze iz dimnjaka državnih energetskih mastodonata, čije tehnologije potiču iz prošlog stoljeća, a čiji filteri često ne rade ili ne postoje.
Evropski put uz zagađeni zrak? U zemlji koja se na papiru kreće prema članstvu u EU i usvajanju Zelenih politika, ovakvi podaci su sramotni i poražavajući. Dok evropski fondovi ulažu milijarde u dekarbonizaciju i tranziciju, vlasti u BiH nastavljaju subvencionirati proizvodnju iz uglja i šutjeti pred izvještajima koji bi u svakoj odgovornoj zemlji izazvali politički zemljotres.
Bez jasne strategije gašenja termoelektrana i ulaganja u obnovljive izvore, BiH će i naredne godine – i decenije – ostati sinonim za prljavu energiju, sivo nebo i bolničke hodnike pune djece s inhalatorima.
