Turska jača utjecaj na Zapadnom Balkanu: od kulture do energije i vojne tehnologije
Turska već decenijama njeguje bliske odnose sa zemljama Zapadnog Balkana, a oblik njenog utjecaja mijenja se iz godine u godinu. I dok je Evropska unija i dalje najdominantniji ekonomski partner regiona, Ankara razvija svoj specifičan model prisustva – od “meke moći” kroz kulturu i obrazovanje, preko ekonomskih ulaganja, do strateških energetskih tokova i vojne tehnologije.
Soft power: Serije, jezik i TİKA projekti
Turske televizijske serije postale su kulturni fenomen širom Balkana, dok institucionalni rad kroz Yunus Emre institute u Sarajevu, Mostaru, Beogradu, Novom Pazaru, Prištini, Peći i Skoplju, te razvojnu agenciju TİKA, ostavlja trajan trag. Kursevi jezika, kulturni programi i donacije u obrazovanju, zdravstvu i obnovi baštine postali su prepoznatljivo lice turskog prisustva.
Ekonomija u usponu
U trgovini i investicijama, Evropska unija i dalje dominira, ali Turska polako jača. U Kosovu je među najvećim investitorima s gotovo 300 miliona eura do 2022. godine, u Srbiji posluje desetine turskih građevinskih kompanija, dok sporazum o slobodnoj trgovini dodatno olakšava ekonomske veze. U Bosni i Hercegovini i Sjevernoj Makedoniji turske kompanije djeluju u bankarstvu, građevinarstvu, tekstilnoj i prehrambenoj industriji.
Uz to, razvoj sofisticiranijih proizvoda kroz proces četvrte industrijalizacije Turske povećava konkurentnost njenih kompanija. Demografska snaga – Turska ima više stanovnika nego cijeli Balkan zajedno – također doprinosi rastu ekonomskog utjecaja u regionu.
Energetski koridori: Balkan kroz Tursku
Jedna od ključnih oblasti u kojoj Turska stiče stratešku prednost je energetika. Kroz TurkStream od januara 2021. ruski plin prolazi u Bugarsku, Srbiju i Mađarsku, dok TANAP/TAP koridor prenosi azerbejdžanski gas preko Turske, Grčke i Albanije do Italije, s mogućnošću daljeg povezivanja sa Zapadnim Balkanom.
Vojna tehnologija: turski dronovi na Balkanu
Turska je posljednjih godina značajno napredovala u vojnoj industriji. Kosovo i Albanija već su kupili poznate dronove Bayraktar TB2, dok Srbija pokazuje javni interes. Ova oblast otvara novo polje turskog utjecaja, koje je ranije bilo nezamislivo, a sve češći transferi tehnologije i vojnih kapaciteta čine Tursku vidljivim akterom u regionalnoj sigurnosti.
Perspektiva rasta
Iako Turska još nije ekonomski ili politički rival Evropskoj uniji, trendovi jasno ukazuju na njeno jačanje. Kulturni programi, energetski koridori, vojna tehnologija i demografska snaga čine Ankaru sve relevantnijim igračem na Balkanu. U kombinaciji s rastućim utjecajem Kine i Rusije, Zapadni Balkan sve više postaje prostor susreta velikih sila.
Od sapunica i kulturnih centara, preko plinovoda i gasovoda, do dronova i investicija – Turska na Balkanu više nije samo gost, već faktor koji oblikuje budućnost regiona.
