U gotovo decenijskom mandatu Aleksandra Vučića, Srbija se transformisala iz zemlje koja je sramežljivo koračala ka demokratiji u poligon za politički eksperiment autoritarizma.
Njegova vladavina, utemeljena na manipulaciji emocijama, lažnim obećanjima o reformama i permanentnoj atmosferi krize, pokazuje znakove duboke erozije. Sve je teže prikriti istinu – da se povjerenje birača nepovratno gubi, a da čak i instrumenti kontrole više ne funkcionišu kao nekada.
I dok se njegov autoritet u Srbiji kruni iznutra, Vučić sve češće poseže za regionalnim temama, uključujući i Bosnu i Hercegovinu, pokušavajući skretanjem pažnje na spoljne “probleme” zadržati uticaj nad sve manjim brojem lojalnih glasača.
Borba protiv korupcije kao sredstvo dolaska na vlast
Politički uspon Aleksandra Vučića započeo je 2012. godine, u atmosferi opšteg razočaranja i iscrpljenosti srpskog društva korupcijom i političkom nestabilnošću. Hapšenje tajkuna Miroslava Miškovića predstavljeno je kao simbol novog doba. Vučić se tada promovirao kao neumoljiv borac za pravdu, nudeći sliku lidera koji će „počistiti“ ostatke korumpiranih elita. Bio je to populistički zamah koji mu je donio podršku masa, ali koji nikada nije prerastao u ozbiljan sistemski obračun sa nepravdom.
Naprotiv, vremenom je ta borba protiv korupcije mutirala u političku selektivnost – gdje se zakoni primjenjuju prema potrebi režima, a protivnici označavaju kao neprijatelji naroda. Sistem je, kako danas većina analitičara ocjenjuje, postao još zatvoreniji, još netransparentniji i još više klijentelistički nego u periodu koji je prethodio Vučićevoj vladavini.
Vladavina strahom i paranojom: neprijatelji unutra i van
U odsustvu realnih ekonomskih i društvenih rezultata, Vučićeva strategija vladanja se oslanjala na emocionalni teror. Stvorena je stalna tenzija – bilo kroz upozorenja o mogućem ratu, prijetnjama ekonomskim kolapsom, zapadnim zavjerama, migrantskim krizama ili “neprijateljima iznutra”. Srbija je predstavljena kao ostrvo opkoljeno neprijateljima, a Vučić kao njen jedini i posljednji branilac.
Ali kako se podrška topi u matičnoj državi, režim počinje sve češće gledati preko Drine.
Vučićeva politika prema Bosni: stare ambicije u novim okolnostima
U pokušaju da zadrži dominaciju na domaćoj sceni, Vučić već godinama koristi Bosnu i Hercegovinu kao vanjskopolitičku platformu za demonstraciju moći. Njegovo otvoreno pokroviteljstvo nad Miloradom Dodikom i konstantno uplitanje u unutrašnje poslove BiH, kroz poruke o zaštiti Srba u regionu, ne predstavljaju samo diplomatske provokacije već i pokušaj destabilizacije.
Upravo u trenutku kada gubi unutrašnju snagu, Vučić intenzivira retoriku o “ugroženosti Srba u regionu”, pokušavajući prenijeti političku borbu na teren nacionalnog identiteta. Međutim, ni to više ne nailazi na jedinstvenu podršku – ni u Srbiji, ni među Srbima u BiH. Sve više građana u oba entiteta prepoznaje manipulaciju i instrumentalizaciju nacionalnog pitanja zarad održavanja jednog čovjeka na vlasti.
Režim kao društvena laž: sve veća osviješćenost
„Laž i nepoštenje ovog režima više nisu stvar interpretacije – to su društvene činjenice“, tvrdi profesorka prava u penziji Vesna Rakić Vodinelić. Ona upozorava da se razočarenje više ne usmjerava ka demokratiji kao ideji, već prema lažnoj demokratiji koju režim personifikuje.
Znakovito je da novi talas otpora dolazi iz redova studenata i mlađih generacija, koji odbacuju narativ straha i podaništva. Vučićev režim, koji je nekada bio sposoban da mobiliše mase, sada proizvodi najviše otpora među mladima – upravo onima koji imaju najmanje veze sa devedesetim godinama i političkom traumom koju je režim ponovo oživio.
Vučić i autokratija: plafon koji je dostignut
Istoričar Dragan Popović ističe da svaki autokratski režim ima svoj plafon rasta – tačku u kojoj strah prestaje da proizvodi lojalnost, a počinje da stvara revolt.
„Vučić je do sada uspijevao da ljude drži u takozvanom kriznom okviru odlučivanja – gdje građani biraju ‘manje zlo’ jer su u strahu. Ali i taj model ima rok trajanja. Vladavina strahom ne može da opstane u društvu koje ima makar minimalno iskustvo demokratije i koje ima uvid u druge primjere u okruženju“, kaže Popović.
Srbija, iako usporena, nije izolovana. Okružena je zemljama koje, uz sve probleme, njeguju višepartijski sistem, slobodne medije i građanske slobode. Ta činjenica sve više postaje motivacija, a ne frustracija.
Širenje pukotina i raspad mitologije
Dok Vučić pokušava da kontroliše društvo kroz represiju, sve mu slabije ide. Oduzimanje prostora univerzitetima, kultura cenzure, verbalne stigmatizacije studenata i čak kafića – pokazuju nemoć, ne snagu. Pritisak raste, a institucionalne pukotine su sve veće.
Nekadašnji mit o Vučiću kao „ocu nacije“, kako su to naznačavale i pojedine ankete iz prošlosti, sada se razgrađuje. Građani – pa čak i oni koji su nekada u njega polagali nadu – sve češće vide vođu koji više brani sebe nego zemlju. A kad se jednom izgubi povjerenje, teško je ikada ponovo izgraditi autoritet.
Epilog: Srbija i region pred prekretnicom
Vučić se danas nalazi u politički najizazovnijoj fazi svoje karijere. Biračko tijelo više ne raste – ono se raspada. Nema političke energije da stvori novu snagu, već se vraća poznatim obrascima: strahu, nacionalizmu, tenzijama s Bosnom, kontrolom medija.
Ali protiv sebe više nema samo opoziciju – ima generacijsku i društvenu promjenu. Ima mlade koji ne pristaju na režimsku logiku. Ima region koji odbija da bude talac jednog lidera.
Vrijeme autokratske dominacije se ne završava eksplozivno, već se raspada tiho – kroz gubitak povjerenja, kroz smijeh umjesto straha, kroz šapat koji prerasta u povik.
A taj povik, u Srbiji i šire, sve je glasniji.
