Inflacija u BiH dvostruko veća nego u EU: Zašto građani plaćaju skuplje dok Evropa usporava rast cijena
Zvanični statistički podaci pokazuju da je inflacija u Bosni i Hercegovini gotovo dvostruko viša nego u Evropskoj uniji, i to u trenutku kada većina zemalja EU bilježi stabilizaciju ili pad rasta cijena.
Prema podacima Eurostata, godišnja stopa inflacije u evrozoni u novembru iznosila je 2,1 posto, što predstavlja stabilan nivo u odnosu na prethodni mjesec. Na nivou cijele Evropske unije inflacija je iznosila 2,4 posto, uz blagi pad u poređenju s oktobrom. Najniže godišnje stope zabilježene su na Kipru (0,1%), u Francuskoj (0,8%) i Italiji (1,1%), dok su najviše zabilježene u Rumuniji (8,6%), Estoniji (4,7%) i Hrvatskoj (4,3%).
U istom periodu, Bosna i Hercegovina bilježi znatno nepovoljniju sliku. Podaci Agencije za statistiku BiH pokazuju da je nivo potrošačkih cijena u oktobru bio viši za 4,3 posto u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Posebno zabrinjava struktura rasta cijena: hrana i bezalkoholni napici skuplji su za 6,9 posto, restorani i hoteli za čak 7,8 posto, stanovanje i režijski izdaci za 5,2 posto, dok su cijene zdravstvenih usluga porasle za 5,5 posto. Jedini značajniji pad cijena zabilježen je kod odjeće i obuće, i to za 8,2 posto.
S obzirom na činjenicu da se oko 70 posto vanjskotrgovinske razmjene BiH odvija s Evropskom unijom, logično se nameće pitanje zašto se inflatorni trendovi u BiH toliko razlikuju od onih u EU.
Dio odgovora leži u tzv. uvezenoj inflaciji, budući da BiH veliki dio hrane, energenata i industrijskih proizvoda nabavlja iz inostranstva. Međutim, ključni problem predstavljaju domaći, interni faktori. Rast troškova električne energije, komunalnih usluga i cijene rada direktno povećavaju troškove proizvodnje i poslovanja, što se potom prelijeva na krajnje potrošače. Uz to, niska produktivnost domaće ekonomije znači da se rast troškova ne može amortizirati većim obimom proizvodnje ili efikasnijim poslovanjem.
Poseban teret predstavljaju gubici i neefikasnost javnih preduzeća, kao i budžetski deficiti, koji se rješavaju povećanjem parafiskalnih nameta, poreza i doprinosa. Takav pristup dodatno opterećuje privredu, smanjuje konkurentnost i stvara prostor za nova poskupljenja.
Razlika u odnosu na Evropsku uniju posebno je vidljiva kada se posmatra inflacija osnovnih životnih namirnica. Cijene hrane u BiH rastu znatno brže nego u većini zemalja EU, što najteže pogađa građane s nižim i srednjim primanjima. Time se dodatno produbljuje jaz u kupovnoj moći između BiH i EU, iako ni evropska tržišta nisu u idealnoj situaciji.
Dok su mnoge države EU uvodile mjere za suzbijanje inflacije — poput ograničavanja maksimalnih cijena, kontrole trgovačkih marži, smanjenja troškova poslovanja, aktiviranja robnih rezervi ili jačanja tržišne konkurencije — u Bosni i Hercegovini takve sistemske mjere uglavnom izostaju. Naprotiv, često se donose odluke koje povećavaju troškove poslovanja i time indirektno daju dodatni prostor za nova poskupljenja.
Rezultat takve politike je jasan: inflacija u BiH ne samo da je viša nego u EU, već ima i teže posljedice po životni standard građana, jer pogađa upravo one proizvode i usluge bez kojih se ne može. Bez ozbiljnijih intervencija i promjene ekonomskog pristupa, jaz između BiH i Evropske unije u pogledu cijena i kupovne moći mogao bi se dodatno produbiti.
