Srbija se već više od dva mjeseca suočava sa posljedicama američkih sankcija Naftnoj industriji Srbije (NIS).
Drugo ime za trinaestogodišnju vlast Srpske napredne stranke (SNS) postale su afere – od infrastrukturnih tragedija i korupcijskih skandala, preko rasprodaje nacionalnih resursa, do otvorenog sukoba sa građanima i studentima na ulicama.
Pad nadstrešnice u Novom Sadu, iskopavanje litija u dolini Jadra, afera Generalštab, kontroverzni projekat Ćacilend i kriza sa NIS-om ogolili su sistem u kojem se politička moć gradi na nekažnjivosti, a odgovornost rijetko stiže čak i kada su ljudski životi izgubljeni. Po prvi put za više od decenije, režim Aleksandra Vučića suočen je s masovnim otporom, a njegova stolica vlasti uzdrmana je više nego ikada ranije.
Potrebne su godine da se obrade sve afere koje su potresle javnost u Srbiji za vrijeme vlasti SNS-a. Navikli smo da teme sustižu jedna drugu i da se afere prekrivaju, međutim u nekoliko slučajeva vlasti to nije pošlo za rukom.
Pad nadstrešnice novosadske Željezničke stanice
Tragedija u Novom Sadu, kada je nadstrešnica tek renovirane Željezničke stanice usmrtila 16 ljudi, izazvala je najmasovnije proteste u novijoj historiji Srbije. Studenti širom zemlje blokirali su fakultete tražeći odgovorne za ovu katastrofu, što je prvi put od devedesetih godina izazvalo tako snažan studentski otpor.
Ćacilend: “Studenti” koji žele da uče
Na početku, “Ćacilend” je predstavljen kao prostor za studente koji žele da uče i koji se protive blokadama, ali ubrzo je postalo jasno da se radi o faktičkom regrutnom kampu u kojem su prisutni maskirani muškarci, nerijetko sa dosijeima. Incidenata u Ćacilendu bilo je mnogo – od napada na građane, novinare i političare, do međusobnih fizičkih obračuna.
Ljeto koje je promijenilo sve
Građanski i studentski protesti započeli su već ljetos, zbog najava iskopavanja litija u dolini Jadra, tačnije u Gornjim Nedeljicama. Veliki protest u Beogradu u ljeto 2024. godine jasno je poručio vlasti da građani neće dopustiti eksploataciju litija.
Rušenje Generalštaba – prijetnja režimu
Afere poput “Generalštaba” dodatno su potresle politički sistem. Zgrada bombardovanog Generalštaba trebala je biti ustupljena Jaredu Kushneru, zetu američkog predsjednika Donalda Trumpa, za izgradnju luksuznog kompleksa. Najviši funkcioneri SNS-a, uz zastupnike većine u Skupštini, izglasali su lex specialis kojim se omogućava skidanje kulturnih dobara sa zgrade i okolnih objekata.
Sankcije NIS-u i posljedice
Srbija se više od dva mjeseca suočava s posljedicama američkih sankcija NIS-u. Rafinerija u Pančevu prestala je s radom, a najavljena je i obustava platnog prometa s NIS-ovim saradnicima. Istovremeno, zabilježena je nestašica deviza u mjenjačnicama i slabljenje dinara prema euru. Narodna banka Srbije dobila je upozorenje da bi se mogla naći na udaru sekundarnih sankcija ako nastavi poslovanje s NIS-om.
Pad nadstrešnice, litij, Generalštab, Ćacilend i sankcije NIS-u zajedno čine niz događaja koji su ozbiljno uzdrmali vlast SNS-a, prvi put za 13 godina, pokazujući dubinu kriza s kojima se Srbija suočava.
