Prvi mjeseci Trumpovog drugog mandata postavili su ton za ono što je postala teška godina za evropske diplomate. Njegovo javno flertovanje s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom iznenadilo je čak i najiskusnije posmatrače. Njegovo ponižavanje ukrajinskog lidera Volodimira Zelenskog pojačalo je strahove da se Washington od saveznika pretvorio u antagonistu...
Pokušaj opisivanja odnosa Evrope s Donaldom Trumpom pretvorio se u potpunu diplomatsku vježbu.
Je li on partner? Povremeno.
Prijetnja? Ponekad.
Sila koja preoblikuje vezu pod svojim vlastitim uvjetima? Uvijek.
Ali ono što je jasno jeste da Evropa ima posla s nepredvidivim i dominantnim partnerom čiji impulsi mogu preko noći preokrenuti kontinent.
Dok smo sastavljali Politicovu godišnju rang listu 28 najmoćnijih ljudi u evropskoj politici i javnom mnjenju, jedna realnost je postala neizbježna: niko nije imao veći uticaj u ili nad Evropom ove godine od američkog predsjednika.
Ovaj zaključak nas je prisilio da prekršimo jedno od naših pravila.
Politico 28 tradicionalno uključuje samo Evropljane, ljude koji žive ili rade na kontinentu. Ali ako je ikada postojalo vrijeme za izuzetak, onda je to sada.
Trumpova sjena se proteže toliko daleko nad evropskim prijestonicama da su njegove odluke ili ispadi preoblikovali sve, od obrambenih budžeta do trgovine i domaće politike.
Trump je otkrio svoju teoriju o tome zašto ima toliku moć nad kontinentom.
„Evropa ne zna šta da radi“, rekao je, ističući imigraciju kao osnovni uzrok „propadanja“ većine evropskih nacija.
„Žele biti politički korektni i to ih čini slabima“, dodao je.
Nestabilnost
Evropski lideri shvataju da imaju posla s nestabilnim partnerom. Vide da nepredvidljivost i asimetrija rastu. Ipak, ostaju vezani za Washington, s pretpostavkom da sigurnosna arhitektura kontinenta, i veliki dio njegovog prosperiteta, i dalje počiva na američkom stubu.
Prvi mjeseci Trumpovog drugog mandata postavili su ton za ono što je postala teška godina za evropske diplomate. Njegovo javno flertovanje s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom iznenadilo je čak i najiskusnije posmatrače.
Poniženje koje je nanio ukrajinskom lideru Volodimiru Zelenskom pojačalo je strahove da se Washington od saveznika pretvorio u antagonistu.
Trumpov potpredsjednik, JD Vance, na diplomatskoj konvenciji u Münchenu otvoreno je kritizirao evropske vlade zbog njihovog tretmana desničarskih stranaka.
Kršenje pravila bontona naglasilo je koliko je daleko američka administracija spremna ići kako bi oblikovala evropsku politiku po svojoj slici, cilj koji je kasnije potvrđen u Trumpovoj šokantnoj Strategiji nacionalne sigurnosti, u kojoj je proglašeno da se Evropa suočava s "civilizacijskom erozijom" zbog migracija i obećano da će njegovati "otpor trenutnoj putanji Evrope unutar evropskih nacija".
Brzo se pojavio obrazac: destabilizirajuća demonstracija dominacije od strane Trumpa, očajnička predaja Evrope, a zatim još jedan šok. Svaki čin poniženja od strane evropskih lidera kao da je donosio nove kazne.
Privatno i javno, zvaničnici su se žalili na nanesenu štetu. Ali kolektivni zaključak je bio da, barem za sada, Evropa mora da je snosi. Jedan za drugim, evropski lideri su letjeli u Washington, podržavajući američkog predsjednika u nadi da će ga umiriti.
Razlog je bio jasan. Većina Evrope se oslanjala na američku odbranu od kraja Drugog svjetskog rata. Nije bilo šanse da zemlje poput Njemačke preko noći obnove kredibilnu vojsku, a kamoli nuklearno sredstvo odvraćanja. S ratom koji se spremao na kontinentu, Evropa nije imala drugog izbora nego da se drži onoga što je ostalo od američkog štita, koliko god se to odjednom činilo krhkim.
U junu, nakon što su mnogi lideri utrli put Bijeloj kući, a generalni sekretar NATO-a Mark Rutte pohvalio američkog predsjednika servilnim porukama, Trump je doveo u pitanje Član 5, sveto obećanje vojnog saveza o međusobnoj odbrani. Dva mjeseca kasnije, neravnoteža je istaknuta u nejednakom trgovinskom sporazumu u kojem je Brisel progutao kaznene tarife i dao nerealna obećanja o investicijama kako bi kupio privremeni mir.
Olakšanje je bilo stvarno; poniženje također.
Uvjeravanje
Nisu svi u Evropi prihvatili logiku ovog pristupa.
„Neki bi voljeli misliti da bi se moglo odgovoriti umjereno i razumno kako bi se Moloh nekako smirio“, rekao je bivši francuski premijer Dominique de Villepin za Politico u aprilu. Prava opasnost, tvrdio je, bila je da su lideri kontinenta potcijenjeni „Washingtonovom voljom da vazalizuje Evropu“.
U stvari, na diplomatskom frontu, nova administracija je zamaglila granicu između vanjske politike i političkih kampanja. Prekidajući tradiciju da se nacionalni lideri ne miješaju u vanjsku politiku, Trump i njegovi saveznici su pokušali svim silama, od Vanceove intervencije u Münchenu do podrške Elona Muska krajnjoj desnici u Njemačkoj i Ujedinjenom Kraljevstvu.
Evropski lideri sada nervozno prate situaciju, primjećujući da je Trump uputio riječi podrške Marine Le Pen iz Francuske nakon njene osude za pronevjeru sredstava EU i da je produbio svoje prijateljstvo s Viktorom Orbanom iz Mađarske. Kako se Francuska i Mađarska približavaju ključnim izborima, mogućnost američke intervencije u preokretu postala je stalna briga za mnoge u Briselu.
Evropa je ponekad pokušavala da okrene Trumpove impulse u svoju korist. Kada je Bijela kuća zaprijetila da će blokirati preostali izvoz ruske nafte u Evropu, zvaničnici su vidjeli rijetku priliku da iskoriste prednost protiv Orbana, koji se opirao odvajanju od Moskve. Ali pobjeda je nestala brzo kao što se i pojavila; Trump se povukao nekoliko dana kasnije.
Dominacija američkog predsjednika preoblikovala je evropsku ekonomiju koliko i njenu diplomatiju. Njegova energetska politika "Amerika na prvom mjestu" i bestidno promovisanje američke nafte i gasa podstakli su negativne reakcije protiv Zelenog plana, pojačavajući argument da je Evropa dala prioritet klimatskim akcijama nad konkurentnošću i radnim mjestima.
U međuvremenu, Washingtonov pritisak za deregulaciju oštetio je identitet Evrope kao svjetske regulatorne supersile. Od digitalne privatnosti do vještačke inteligencije, stari briselski model razboritog, moralističkog donošenja pravila odjednom se čini neusklađenim s novom globalnom klimom.
Opcije
Ipak, neki u Evropi pokušavaju osloboditi kontinent Trumpovog stiska. Blok ulaže u svoju odbranu i stratešku autonomiju. Berlin i Kopenhagen se okreću evropskim dobavljačima za svoje rastuće arsenale i tiho prihvataju stav Pariza da transatlantski savez treba poštovati, ali ne i previše se oslanjati na njega.
U historijskom govoru o vanjskoj politici u septembru, njemački kancelar Friedrich Merz, nekada odani atlantista, udvostručio je potrebu da Evropa izgradi zdravu distancu.
„Moramo se suočiti s činjenicom da se naš odnos sa SAD-om mijenja“, rekao je, dodajući „spremni smo za blisku koordinaciju i saradnju. Ali postaje jasno da će ovo partnerstvo biti manje očigledno.“
Čak i američki stratezi počinju uviđati opasnost. Kori Schake, bivši savjetnik tadašnjeg američkog predsjednika Georgea W. Busha, upozorio je da maltretiranjem saveznika Washington riskira erodiranje samih temelja američke moći.
„Jedan od najznačajnijih nedostataka Trumpove administracije, strateški gledano, jeste njihova nesposobnost da shvate da američka moć zavisi od dobrovoljne saradnje drugih zemalja“, rekao je Schake, sada član konzervativne organizacije.
Njeno upozorenje ponovljeno je u oktobru, kada su visoki američki obavještajni zvaničnici požurili u Brisel kako bi uvjerili svoje evropske kolege nakon što je Holandija ograničila razmjenu obavještajnih podataka s Washingtonom zbog sigurnosnih propusta visokog profila.
„Ono što oni potcjenjuju jeste da ako se nastavimo ovako ponašati, zemlje imaju druge mogućnosti“, rekao je Schake, naglašavajući da „nismo dovoljno zabrinuti zbog stvaranja međunarodnog poretka koji marginalizira američki utjecaj i nastoji se izolirati od američke moći“.
Drugim riječima, dominacija Washingtona možda je neusporediva u novijoj povijesti, ali možda je i na vrhuncu.
Evropa nije spremna da napusti savez sa SAD-om, ali tihi rad na izgradnji alternative je već započeo.
