Evropski lideri, uključujući Emmanuela Macrona, optužili su Washington za "prisilu i zastrašivanje" nakon što su Sjedinjene Države uvele vizne zabrane petorici istaknutih evropskih ličnosti koje su bile u središtu kampanje za usvajanje zakona koji regulišu američke tehnološke kompanije.
Zabrane ulaska viza uvedene su u utorak protiv Thierryja Bretona, bivšeg komesara EU i jednog od arhitekata Zakona o digitalnim uslugama (DSA), kao i protiv četiri aktivista protiv dezinformacija, uključujući dva u Njemačkoj i dva u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Među pogođenim osobama su i Imran Ahmed, britanski izvršni direktor američke organizacije Center for Countering Digital Hate, Anna-Lena von Hodenberg i Josephine Ballon iz njemačke neprofitne organizacije HateAid, kao i Clare Melford, suosnivačica Globalnog indeksa dezinformacija.
Pravdajući zabrane izdavanja viza, američki državni sekretar Marco Rubio je na X napisao: „Predugo su ideolozi u Evropi vodili organizovane napore da prisile američke platforme da kažnjavaju američke stavove kojima se protive. Trumpova administracija više neće tolerisati ove nečuvene akte ekstrateritorijalne cenzure.“
Njemačka, Španija, Velika Britanija i brojni zvaničnici EU pridružili su se francuskom predsjedniku u osudi akcije, dok je Brisel signalizirao da bi mogao "brzo i odlučno reagovati" na "neopravdane mjere".
Washington DSA smatra oblikom cenzure, dok evropski lideri kažu da su propisi neophodni za kontrolu govora mržnje, ali sukob rizikuje da postane dio mnogo šireg kulturnog i političkog sukoba između administracije Donalda Trumpa i Evrope. Umjetna inteligencija i digitalne tehnologije oduvijek su bile predodređene da postanu glavna arena sukoba između SAD-a i Evrope, jer ove tehnologije postaju sve važnije za vršenje vlasti.
Macron je oštro osudio zabranu izdavanja viza. „Ove mjere predstavljaju zastrašivanje i prisilu usmjerenu na potkopavanje evropskog digitalnog suvereniteta“, napisao je također u X. „Digitalna pravila Evropske unije usvojena su kroz demokratski i suvereni proces od strane Evropskog parlamenta i Vijeća. Ona se primjenjuju unutar Evrope kako bi se osigurala poštena konkurencija između platformi, bez ciljanja bilo koje treće zemlje, i kako bi se garantovalo da je ono što je ilegalno van mreže ilegalno i online. Pravila koja regulišu digitalni prostor EU nisu namijenjena da se definišu izvan Evrope.“
Zatim je dodao da je razgovarao s Bretonom, koji je Francuz, i zahvalio mu se na njegovom radu. „Nećemo odustati i branit ćemo nezavisnost Evrope i slobodu Evropljana“, rekao je Macron.
Francuski ministar vanjskih poslova Jean-Noël Barrot izjavio je: „Narodi Evrope su slobodni i suvereni i ne mogu dozvoliti da drugi nameću pravila koja regulišu njihov digitalni prostor.“
Breton, bivši francuski ministar finansija i evropski komesar za unutrašnje tržište od 2019. do 2024. godine, rekao je: „Da li se vratio lov na vještice McCarthyjevih? Podsjećamo: 90 posto Evropskog parlamenta, našeg demokratski izabranog tijela, i svih 27 država članica jednoglasno je glasalo za DSA. Našim američkim prijateljima: cenzura nije tamo gdje mislite da jeste.“
Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen izjavila je: „Sloboda izražavanja je temelj naše snažne i živahne evropske demokratije. Ponosni smo na nju. Branit ćemo je.“ Glasnogovornik Komisije dodao je: „Ako bude potrebno, brzo i odlučno ćemo reagovati kako bismo branili našu regulatornu autonomiju od neopravdanih mjera.“
U Ujedinjenom Kraljevstvu, vlada je saopštila da je "u potpunosti posvećena" zaštiti slobode izražavanja.
Zakon EU, usvojen 2022. godine, zahtijeva od velikih digitalnih platformi da pokažu da poduzimaju korake za rješavanje online rizika, uključujući širenje ilegalnog sadržaja, govor mržnje i korištenje dezinformacija za manipulaciju rezultatima izbora.
Nakon dvije godine istrage, Elon Muskova X platforma kažnjena je ovog mjeseca sa 120 miliona eura zbog niza prekršaja, uglavnom vezanih za transparentnost, uključujući obmanjivanje korisnika o verifikaciji i pristupu istraživačima.
Washington je rekao da EU nameće "pretjerana" ograničenja slobode izražavanja i da su ekstrateritorijalna ograničenja DSA-a namijenjena slabljenju američkih tehnoloških kompanija i američkih građana.
Bretona je na mjestu ministra unutrašnjeg tržišta zamijenio drugi francuski političar, Stéphane Séjourné, izvršni potpredsjednik Komisije. Séjourné je izrazio podršku svom prethodniku, rekavši: "Nikakve sankcije neće ušutkati suverenitet evropskih naroda. Puna solidarnost s njim i sa svim narodima Evrope pogođenim ovim."
Opisujući zabrane u utorak, američka podsekretarica za javnu diplomatiju Sarah Rogers klasificirala je Bretona kao "mojstra" DSA-e.
Njemačko ministarstvo pravosuđa saopštilo je da dvoje njemačkih aktivista imaju „podršku i solidarnost“ vlade i da su zabrane izdavanja viza neprihvatljive, dodajući da HateAid podržava ljude pogođene ilegalnim digitalnim govorom mržnje. Njemački ministar vanjskih poslova Johann Wadephul ponovio je ove komentare u X: „DSA je demokratski usvojen od strane EU za EU. Nema eksteritorijalni učinak.“
Špansko ministarstvo vanjskih poslova također je osudilo američke mjere, navodeći u saopštenju: "Siguran digitalni prostor, oslobođen ilegalnog sadržaja i dezinformacija, temeljna je vrijednost demokratije u Evropi i odgovornost svih. Svako ko ovo opisuje kao cenzuru pogrešno tumači naš ustavni sistem. Pravila po kojima želimo živjeti u digitalnom prostoru u Njemačkoj i Evropi nisu postavljena u Washingtonu."
Dennis Radtke, zastupnik u Evropskom parlamentu i član vladajuće njemačke CDU stranke, rekao je: "Trumpovi obožavatelji u Evropi brane ovo kao borbu za slobodu izražavanja. Gdje se tačno potiskuje mišljenje? Gdje je borba za slobodu izražavanja u odnosu na Kinu i Rusiju? Sve se ovo tiče biznisa i borbe protiv vladavine prava."
Raphaël Glucksmann, francuski socijalistički zastupnik u Evropskom parlamentu, napisao je Rubiu: „Predugo je Evropa bila slaba u provođenju svojih zakona i odbrani svojih interesa. Odabrali ste da se suočite s tiranima i demokratijama. Vrijeme je da ustanemo. Klanjajte se Putinu koliko god želite, mi smo sada slobodni svijet. Nismo kolonija Sjedinjenih Država. Mi smo Evropljani i moramo braniti svoje zakone, svoje principe, svoje interese. Ova skandalozna sankcija protiv Thierryja Bretona je počast njegovoj borbi za naš suverenitet. Nastavit ćemo je zajedno, do kraja.“
Ovaj sukob je posljednji u nizu tenzija između SAD-a i Evrope. U augustu je Washington uveo sankcije francuskom sudiji Nicolasu Yannu Guillouu, koji je član Međunarodnog krivičnog suda, zbog istraga tribunala protiv izraelskih lidera i ranije odluke o istrazi američkih zvaničnika.
Michel Duclos, bivši visoki francuski diplomata i viši rezidentni naučnik za geopolitiku i diplomatiju na Institutu Montaigne, kritikovao je ovaj potez, misleći na nedavnu posjetu ruskog izaslanika Kirila Dmitrijeva Miamiju radi razgovora o ratu u Ukrajini. Rekao je: „Dmitrijeva slave u Miamiju, Bretonu se odbija američka viza. Evropa postaje nova Rusija za Washington. Ovo podsjeća na 1920-te, kada je Amerika favorizirala bivše neprijatelje u odnosu na svoje bivše saveznike, ali još gore.“
Predsjednik Njemačkog udruženja novinara, Mika Beuster, izrazio je solidarnost s HateAidom sa sjedištem u Berlinu. „Ovo je cenzura u svom najčistijem obliku, koju smo ranije poznavali samo iz autokratskih režima“, rekao je Beuster.
