Još jedna opskurna obljetnica u Višegradu potresla je povratnike i svekoliku bh. javnost i podsjetila je na učešće stranih plaćenika u agresiji na BiH.
Među psima rata isticali su se Rusi od kojih su mnogi ostavili kosti na ratištima širom BiH u sukobima sa Armijom Republike Bosne i Hercegovine. Ono što se može staviti u današnji kontekst je i ruska agresija na Ukrajinu, i činjenica da entitet Republika Srpska i država Srbija vraćaju dug šaljući svoje pse rata da se bore u ruskim plaćeničkim formacijama.
Dodikovo divljanje
Divljanje Milorada Dodika, predsjednika manjeg bh. entiteta koji je izgubio politički kompas u slijepoj podršci Vladimiru Putinu najavom da će vrh RS-a prisustvovati obilježavanju doživjelo je kulminaciju i šalje jasnu poruku američkoj ambasadi na čijoj je strani.
Glorificiranje agresora pa i stranih plaćenika i ranije se dešavali, ali u sadašnjem kontekstu u mnogome je pojačano zbog užarenih geopolitičkih prilika.
Bitno je podsjetiti ko su bili psi rata u redovima VRS-a.
Viktor Vladimirovič Zaplatin, komandant 1. dobrovoljačkog odreda VRS, gdje je bilo raspoređeno najviše ruskih dobrovoljaca svojevremeno je mantrao kako je u Moskvi formiran odred od Kozaka iz Moskve, Dona i Saratova kao „pomoć bratskom srpskom narodu, jer tada zvanična ruska politika nije dozvoljavala pomoć Srbiji (!)“ i da su došli tek 1993.
Prikrivanje notornih činjenica
Radi se o prikrivanju notornih činjenica o državnom djelovanju i Moskve, i Beograda, u operaciji uključivanja vojnih snaga u borbena djelovanja protiv Armije RBiH, ali pod legendom „dobrovoljačkih odreda“ kako bi se izbjegla odgovornost država.
U stvarnosti – vrbovanje, okupljanje, transport, obuku, naoružavanje i plaćanje mogle su vršiti jedino državne strukture svojim policijskim, vojnim i državnim resursima. Vojne i civilne obavještajne službe Republike BiH prikupile su tokom rata bezbroj podataka o tome, kao i o borbenim djelovanjima Rusa, Rumuna, Grka, Ukrajinaca, Bugara i Mađara u srpskim jedinicama. Oni su bili u BiH već 1992. godine.
Najveći posao u regrutaciji obavljala su razna udruženja srpsko-ruskog prijateljstva koja su formirana navodno spontano, ali njima su rukovodili ruski oficiri, penzionisani veterani ili lokalne nacionalističke vođe, kao što su bili kapetan Aleksandar Kravčenko i Jaroslav Jastrebov.
Kako su Rusi dolazili u BiH
Podaci govore da su ruski dobrovoljci dolazili u manjim ili većim grupama u Beograd i čak sa naoružanjem, a među njima je bila galerija likova od potpunih vojnih diletanata, kriminalaca i avanturista do vrhunskih profesionalaca sa raznih ratišta. Prihvatni centri u Srbiji bili su u kasarnama u Batajnici, Bubanj Potoku, u krugu fabrike „Zorka“ u Šapcu, na Petrovaradinu kod Novog Sada, u vojnom objektu na Tari itd. Zatim i na okupiranim područjima u Podrinju, oko Zvornika, Višegrada, Bratunca, u Sokocu i oko Sarajeva odakle su se uključivali u ofanzivna djelovanja.
Prvi rusko-kozački plaćenici stigli su u područje Čajniča i Rudog već u proljeće 1992. godine na zahtjev Duška Kornjače. U Podrinju su kasnije, u jesen kada su stigle veće grupe Rusa i Kozaka, formirana dva dobrovoljačka odreda kojima su komandovali Aleksandar Muharev i Mihaila Viktorovič Trofimov. Bili su u sastavu Višegradske brigade VRS od koje su, prema zaplijenjenim dokumentima, zadužili naoružanje i opremu.
Plaćenici su potpisivali ugovore i oduzimana su im dokumenta u Beogradu prije odlaska u BiH, čime ih se donekle primoravalo na poštivanje subordinacije srpskih komandanata i prikrivao njihov stvarni identitet na bojištu. Svjedočenja oslobođenih logoraša iz zatvora Kula kod Sarajeva potvrđuju da je u istom logoru bilo i zatvorenih Rusa. Ali, ne zbog ratnih zločina, nego zbog silovanja i pljačke u srpskim kućama u Miljevićima i Grbavici!
Presretnute veze
Podaci o djelovanju Rusa prikupljeni su najprije praćenjem radio-veza agresora, a vremenom su obavještajni organi ARBiH-a dolazili i do zaplijenjenih dokumenata i konačno do živih, zarobljenih plaćenika. Tako se došlo i do strukture i identiteta ruskih kadrova. I ne samo ruskih.
VRS je često prepuštala Rusima upravljanje artiljerijskom vatrom i raketnim sistemima te se na vezama u rejonima Zavidovića, Teočaka, Bihaća, Ozrena…, bilježila komunikacija na ruskom jeziku.
Vojne procjene o strancima raspoređenim u manje jedinice VRS ukazivale su da je u raznim periodima broj varirao od nekoliko stotina do 2.500 plaćenika, ali je sveukupno od 1992. do 1995. godine na bojištima širom BiH ratovalo blizu 10.000 stranaca, samo u redovima VRS-a.
