Ruska imovina su ekonomski resursi i opipljiva imovina ruske države i privatnih lica koja je zamrznuta 2022. godine, kada je izbio rat između Rusije i Ukrajine. Sa beskamatnim zajmom od 90 milijardi eura, Kijev bi mogao preživjeti oko dvije godine...
Posljednjih dana mnogo se govori o korištenju "zamrznute ruske imovine" kao kolaterala ili osnove za kredit Ukrajini od približno 90 milijardi eura.
Ova ideja još nije realizovana zbog nedostatka političkog konsenzusa i percipiranih pravnih rizika od strane država članica. Ali kada govorimo o ruskoj imovini, o čemu tačno govorimo?
Uglavnom se radi o ruskoj državnoj finansijskoj imovini, posebno rezervama Centralne banke koje se drže u inostranstvu i (djelimično) imovini sankcionisanih ruskih pojedinaca i kompanija. Ova imovina je zamrznuta u zapadnim zemljama nakon invazije na Ukrajinu (24. februara 2022. godine), ali nije trajno oduzeta i nalazi se na teritorijama pod jurisdikcijom Evropske unije, Sjedinjenih Američkih Država, Kanade, Japana i drugih država koje učestvuju u zajedničkim naporima protiv ruske imovine u inostranstvu.
Međutim, treba imati na umu da prve zapadne sankcije protiv Rusije ne datiraju iz 2022. godine, već iz 2014. godine, dan nakon nasilne aneksije Krima i izbijanja rata u Donbasu. Tada su Evropska unija i zapadne zemlje pokrenule prve runde sankcija, usmjerene uglavnom na ruske političke i vojne ličnosti.
Ne samo državna imovina: sankcije utiču i na pojedince
Sankcije se ne odnose samo na rusku državu, već i na pojedince povezane s Rusijom, ruske građane i druge osobe za koje se utvrdi da su krivi za sabotažu, miješanje u izbore, dezinformacije i druge radnje usmjerene na destabilizaciju EU i Zapada općenito ili su u njih umiješane. Postoji i dodatni sloj sankcija usmjeren na ličnu imovinu osoba odgovornih za ozbiljna kršenja ljudskih prava, posebno članova Putinove elite. Tim osobama je također zabranjeno putovanje u zapadne zemlje ili tranzit kroz njih.
Gdje se nalazi zamrznuta imovina i koliko vrijedi?
Ukupna kvantifikacija zamrznute imovine je složena. Dostupni podaci se uglavnom odnose na rusku državnu imovinu i račune u inostranstvu koje drži Centralna banka Rusije. Većina ove imovine je pod jurisdikcijom Evropske unije, ali značajna imovina je prisutna i u Sjevernoj Americi, Japanu i drugim zemljama.
Unutar EU, Belgija drži najveći udio, sa približno 210 milijardi dolara zaplijenjene ruske imovine.
Slijede Francuska sa 22,3 milijarde dolara i Luksemburg sa 11,7 milijardi dolara. Izvan Evropske unije, Ujedinjeno Kraljevstvo ima zamrznutu imovinu u vrijednosti od 31,6 milijardi dolara, dok Švicarska drži približno 7,3 milijarde dolara.
Izvan Evrope, Japan se ističe sa 31,8 milijardi dolara zaplijenjene imovine, što ga čini drugom najvećom zemljom na svijetu nakon Belgije. Kanada i Sjedinjene Američke Države upotpunjuju sliku, zamrzavajući 17,7 milijardi, odnosno 5,5 milijardi dolara.
Ukupan iznos iznosi otprilike 340 milijardi dolara i odnosi se isključivo na rusku državnu imovinu, a ne na imovinu u vlasništvu pojedinaca.
Međutim, treba napomenuti da se vrijednost ove zamrznute imovine mijenja tokom vremena zbog inflacije i prisustva finansijskih instrumenata koji nose kamatu.
Ruska imovina: nedovoljna za obnovu Ukrajine
Stvarna konfiskacija i ponovna upotreba ove imovine je mogućnost koja otvara pravu Pandorinu kutiju sa pravne perspektive: konačna konfiskacija bi, zapravo, sa perspektive međunarodnog prava, bila ekvivalentna prisilnoj eksproprijaciji imovine od suverene države. Bilo koje buduće rusko rukovodstvo moglo bi tražiti povrat ove imovine, čak i putem političkog pritiska ili pravnih radnji.
Ideja korištenja ovih sredstava za obnovu Ukrajine predstavlja dodatne izazove. Prvo, kvantifikacija štete: neke procjene govore o oko 400 milijardi dolara, a druge o čak 1 bilion dolara. Budući da sukob još uvijek traje, izuzetno je teško odrediti konačnu cifru.
Međutim, sada se čini jasnim da šteta koju je Ukrajina pretrpjela daleko premašuje ukupnu vrijednost ruske imovine zamrznute u inostranstvu, kako državne tako i one koja pripada sankcionisanim oligarsima. Direktno korištenje ove imovine za finansiranje obnove ili podršku ratnim naporima Kijeva otvorilo bi neizvodljive pravne sporove.
Upravo iz tog razloga, zapadne zemlje su do danas izbjegavale pristup suštini imovine zaplijenjene 2022. godine, koja je bila najvažnija u smislu vrijednosti.
Sankcije izvan Rusije: Bjelorusija, Moldavija i Ukrajina
Režim sankcija Evropske unije ne primjenjuje se samo na Rusiju, već i na Bjelorusiju, Moldaviju i samu Ukrajinu. U slučaju Bjelorusije, pogođeni subjekti su uključeni u proizvodnju tehnologija dvojne namjene i u logističku, finansijsku i komercijalnu podršku Ruskoj Federaciji.
Što se tiče Moldavije, sankcije se primjenjuju na pojedince koji, u saradnji s Moskvom, ugrožavaju suverenitet i sigurnost zemlje. Konačno, u slučaju Ukrajine, režim sankcija usmjeren je na pojedince koji su, od 2014. do danas, podržavali ruske operacije ili potkopavali sigurnost i dostojanstvo ukrajinske države, uključujući domaće ličnosti koje se smatraju odgovornima za kršenje ljudskih prava ili pronevjeru javnih ili zapadnih sredstava.
