Četnici su i Srbe klali

Tokom Drugog svjetskog rata četnici Draže Mihailovića, pored ogromnih pokolja nad Bošnjacima u Istočnoj Bosni, Sandžaku, Istočnoj Hercegovini..., počinili su mnoge zločine i nad srpskim stanovništvom u Srbiji. Posebno se to odnosi na pokolje u Šumadiji.

Milovan Đilas u „Borbi“ 08.oktobra 1942. o četnicima u tekstu “Plemenita mržnja” je zapisao: "Četnici su na mostovima na Drini klali jednog po jednog, po stotine i hiljade žicom povezanih Muslimana – ljudi, žena i djece. Pod vođstvom londonske izbjegličke vlade i Draže Mihailovića u zemlji, oni su se u zločinima takmičili sa ustašama, a u izdaji su ih prevazišli. Oni su u Srbiji pošli na partizane kao u lov na divljač, oni su klali, ubijali najmilije sinove srpskog naroda i predavali ih u ruke Njemaca.

Oni su Bati Jankoviću u Čačku kidali živo meso i trpali mu u usta. Oni su u Crnoj Gori i Hercegovini pobili stotine, hiljade boraca za slobodu. Oni su prešli na posao da unište čitave mlade borbene generacije srpskog naroda i najbolje narodne borce, srčiku narodne borbe. Djecu boraca za slobodu iz Crne Gore predavali su u ruke italijanskim fašistima da skrnave i unakazuju njihove mlade duše.

Oni po Hercegovini siluju partizanke, lome staračke kosti partizanskih očeva i majki, sravnjuju sa zemljom čitava sela koja su se digla u borbu za slobodu. Nema izdaje, nema podlosti, nema zločina pred kojim bi prezao četnik, nema izdaje i zločina koje četnička izbjeglička “vlada” ne bi nagradila i okovala u zvijezde.

U njoj se probudila velikosrpska zvijer koja nema mjere ni kraja u izdaji i zločinu, koja u moru krvi guši – iz klasnih pobuda – borbu vlastitog naroda ne bi li obezbijedila za budućnost svoju krvavu hegemonističku vladavinu. Četnik – to je najpodmukliji, najprljaviji izdajnik i zločinac, to je grobar srpskog naroda i svih naroda Jugoslavije. Četnici i ustaše, to nijesu ni Srbi, ni Hrvati, ni ljudi.“

MILOVAN ĐILAS

Jedan od najmonstruoznijih četničkih zločina, izvršen je u selu Vranić, udaljenom 35 kilometara od Beograda, sa desne strane Ibarske magistrale. Masakr je izvršen u noći sa 20. na 21.decembar 1943.godine, kada je Prvi bataljon Posavske brigade Avalskog korpusa JVuO (Jugoslovenske vojske u otadžbini) ubio 68 civila srpske nacionalnosti. Od tog broja 15 je bilo mlađe od 17 godina, 35 je ženskog pola, a sedmoro je starijih od 60 godina. Podijeljeni u tri grupe, četnici su izvršili pokolje u 14 kuća u selu čiji su pojedini članovi bili sumnjičeni za održavanje veze sa partizanima. U svim kućama pobijeni su svi ukućani, osim petoro koji su slučajno preživjeli. Ubijana su djeca u kolijevkama. Za Vranić je bio zadužen Prvi bataljon Posavske brigade pod komandom Spasoja Drenjanina - Zeke.

Prema istraživanju Dragoslava Dimitrijevića Belog, po nepotpunim podacima ukupan broj žrtava četničkog terora na teritoriji Posavske brigade Avalskog korpusa tokom 1943. i 1944.godine, u neposrednoj blizini Beograda, iznosi 323 osobe srpske nacionalnosti.

Položaj majora Svetislava Trifkovića, komandanta Avalskog korpusa JVuO, bio je ugrožen i prije ovih pokolja i jedno vrijeme nakon njih. Opstao je uprkos nekoliko pokušaja smjene. Pošto se dokazao, Draža Mihailović ga je unapredio u čin potpukovnika. Komandovao je korpusom tokom borbi u istočnoj Bosni 1945.godine i poginuo na Zelengori, u maju 1945.godine. Spasoje Drenjanin - Zeka nakon poraza u istočnoj Bosni, ilegalno se vratio u Srbiju.

Poginuo je braneći se oružjem prilikom pokušaja hapšenja 1947.godine u Umci kod Obrenovca. Na suđenju u okružnom sudu u Beogradu, osam ljudi osuđeno je na smrt zbog zločina u Vraniću. Četnici su nakon pokolja preživjelim rođacima prijetili, zabranjivali da kukaju za ubijenima, a nekima su zabranili i sahranu na groblju. Tako je sedam članova porodice Ilić bilo sahranjeno u njivi ispod kuće, odakle su ekshumirani tek 6.decembra 2009.godine, privatnom inicijativom Dragana Todorovića, sina Darinke Ilić koja je, kao osmogodišnja djevojčica, teško ranjena preživjela pokolj.

SPASOJE DRENJANIN ZEKA

Dragan Stojković, publicista i izdavač, u predgovoru knjige Mijajlova jama (autori Dušan Prica i Joksim Radojković) navodi da je u ovu krašku jamu nakon ubistva (najčešće klanja) bačeno više od 1.000 ljudi, “rodoljuba i simpatizera Narodno-oslobodilačkog pokreta sa područja Pomoravlja, Resave i Levča, a na ploči piše “…i jedan broj savezničkih vojnika”.

U knjizi se navodi da su savezničke pilote po povratku sa bombardovanja njemačkih ciljeva u susjednoj Rumuniji, dok su se raspitivali za Titove partizane, četnici pod komandom kapetana Mihaila Čačića ubijali i bacali u Mijajlovu jamu. Ova duboka vrtača nalazi se na padinama Južnog Kučaja, oko 30 kilometara od Despotovca u Srbiji, prema predanju, ime je dobila po nekom Mihajlu koji čuvao ovce i kada je sjeo da se odmori i zasvirao na fruli, ovan predvodnik ga je udario u leđa i zajedno su upali u jamu doboku više od 100 metara.

U nju je bačeno više od 1.000 ljudi-Srba iz tog kraja, među njima “veći broj savezničkih vojnika, Engleza i Amerikanaca (palih pilota), zatim Rusa, Poljaka, Grka, Čeha i Italijana, koji su pobjegli sa prisilnog rada od Nijemaca, tražeći partizane”. Naišli su na četnike, Čačićeve koljače.

NASLOVNICA KNJIGE „MIJAJLOVA JAMA“ DUŠANA PRICE I JOKSIMA RADOJKOVIĆA

„Zločin u selu Drugovac u nekadašnjem Podunavskom srezu, današnji grad Smederevo, 29. aprila 1944. godine, predstavlja najmasovnije ubistvo srpskog stanovništva tokom Drugog svetskog rata koje su počinili četnici u jednom danu“, izjavio je historičar Milan Radanović u skoro četvorosatnom svjedočenju pred sudijom dr Draganom Obradovićem, U Višem sudu u Valjevu, u postupku po zahtjevu za rehabilitaciju Nikole Kalabića, nekadašnjeg komandanta Gorske garde Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVuO). Zahtjev za rehabilitaciju podnijela je Valjevka Vesna Kalabić, Nikolina unuka.

Pozivajući se na istraživanja historičara Nemanje Devića, Radanović je naveo da su u napadu na Drugovac učestvovale dvije brigade korpusa Gorske garde ‒ Prva (Oplenačka) i Četvrta (Kosmajska), kao i dijelovi Smederevskog i Avalskog korpusa JVuO. One su bile podređene štabu korpusa Gorske garde kojim je komandovao Nikola Kalabić, naveo je Radanović.

‒ Malobrojnije partizanske snage iz Drugovca su se povukle iz sela... U selo su ušli pripadnici JVuO, ubijena su 72 stanovnika, zapaljeno oko 120 kuća i opljačkano gotovo celo selo. U literaturi se navodi da je iz pušaka ubijen 41 stanovnik, da je 24 meštana zaklano, troje umrlo od batinanja, a četvoro izgorelo u zapaljenoj kući ‒ svjedočio je Radanović. I dodao da su, prema njegovoj evidenciji, od ljeta 1943. do kraja ljeta 1944. godine, pripadnici korpusa Gorske garde počinili preko 15 masovnih zločina nad Srbima na tlu Šumadije. On je opširno govorio i o zločinu u aranđelovačkom selu Kopljare, krajem decembra 1943. godine, ali taj zločin, za razliku od onog u Drugovcu, nije bio uključen u dokumentaciju Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u Drugom svjetskom ratu, koja tereti Nikolu Kalabića, pa nije ni bio predmet ovog postupka.

Po okončanju pokolja u Drugovcu, zločinac kapetan Živan Lazović, komandant Smederevskog korpusa JVuO, okupljenima je održao govor, natjerao ih da se pred sveštenikom zakunu na vjernost kralju i otadžbini. Sud je utvrdio da je pokolj u Drugovcu, jedan od ratnih zločina za koje je general Draža Mihailović direktno odgovoran: „Sud se uverio da su zločini izvršeni od Mihailovićevih četnika u selima Vraniću, Drugovcu i Boleču, zatim u srezovima bjelopoljskom, čajničkom, fočanskom i pljevaljskom, koji su na pretresu potpuno rasvetljeni pismenim dokumentima i iskazima preživelih svedoka, izvršeni pod neposrednim Mihailovićevim naređenjima“.

HISTORIČAR MILAN RADANOVIĆ

NIKOLA KALABIĆ

Miša Janketić, jedan od velikana srbijanskog glumišta, za života nije pričao često o svom životu. Ipak, sad već daleke 1973. u julu za „TV Novosti“ u svojoj potresnoj ispovijesti napisao je kako je ostao bez oba roditelja i jako mlad postao staratelj svojoj sestri Mileni, ali i šta je uradio kad je godinama kasnije saznao da sinovi ubice njegove majke žive u komšiluku.

"Sećam se dobro tog dana 1943. godine. Kolona naših je izlazila iz Pljevalja. Kolona partizana. Išli smo za njom. Ispraćali je. A kad smo žurili uz brdo, ka kući Đenisijevića, u kojoj smo stanovali, na drugoj strani, u Pljevlja je ulazila kolona Nemaca. Moj otac, Radomir, bio je u partizanima. Bio je komandant bataljona. Majku su bili uhvatili četnici, i u Kolašinu osudili je na 21 godinu robije. Milenu i mene čuvala je strina, pa nas je jednog dana uhvatila za ruke i odvela u Kolašin. Pravo pred čuvenog Pavla Đurišića, i rekla: “Evo ti, vojvodo, ovo dvoje dece Radomirovo. Ti si ih ostavio bez majke, pa ih ti čuvaj!”

Posle su majku pustili iz zatvora. Odvela nas je u Pljevlja. Radila je na pošti. I tog dana kad smo ispraćali kolonu partizana i dočekivali kolonu Nemaca, majka je od naših dobila zadatak da ostane, da i dalje radi na pošti. Iako za Nemce... jer će naši opet doći.

Jednoga dana ispratili smo i kolonu Nemaca. Sa druge strane u grad je ušla kolona četnika.

Moja majka Milica radila je i dalje na pošti. Sada za četnike. Ubrzo su počeli da je pozivaju u komandu. Prepoznao ju je četnički glavar, pop Milorad Vukojičić Maca. Nekada su zajedno išli u gimnaziju. Pop Maca je u Pljevljima pronašao još nekoliko partizanskih žena. I one su morale da odlaze u komandu. Jednom, kada se spremala da ide na saslušanje, majka mi reče:“Cile, mene će da ubiju. Milenu ostavljam tebi u amanet. Ti da je čuvaš i štitiš. Ti si muška glava. Ne daj je nikome, nemoj neko zlo da joj učini”. Nije se više vratila moja majka Milica. Zalud smo Milena i ja išli u komandu i molili da ne ubiju našu majku. Jedne noći, u Ševarima, ubio ju je pop Maca. Sa drugim partizanskim ženama. Njih devet“ - otkrio je Janketić.

Srpska pravoslavna crkva ima namjeru da popu Maci „kao žrtvi“ sagradi crkvu i proglasi ga svecem.

MIŠA JANKETIC

POP MACA

U Semberiji i na Majevici četnici su tokom Drugog svjetskog rata pobili više Srba, nego svi ostalo zajedno – da li je i to bila taktika? U Semberiji je od 3.056 žrtava fašističkog terora više od polovine izginulo od ruke četnika. Novinar i publiicista Jusuf Trbić otkriva nam da ulicu u Bijeljini ima Pero Stanić, koji se u ratu pročuo po zločinima.

On sam se javno hvalio da je u jednom danu zaklao 40 Srba. Zabilježeno je kako je Pero Stanić došao jednom u Donju Trnovu i natjerao sve stanovnike tog semberskog sela da dođu na seosko groblje. Ubio ih je nekoliko, a ostale natjerao da iskopavaju mrtvace, jer oni, kako je rekao, ne zaslužuju da budu zakopani u srpskoj zemlji. Srećom, naišao je njemački oficir s pratnjom i otjerao četnike.

JUSUF TRBIĆ

U selu Velika kod Plava izvršen je masakr civilnoga pravoslavnog stanovništva u kojem je ubijeno oko 400 osoba. Zločin se pripisuje pripadnicima 21. SS brdske divizije (21. Waffen-SS Gebirgsdivision der SS) „Skenderbeg”. Komanda Jugoistoka Vermahta pokrenula je operaciju „Draufgänger” protiv mostobrana Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije na Limu između Andrijevice i Bijelog Polja. Ovi mostobrani otvarali su mogućnost prodora u Srbiju. Nosilac partizanskih borbenih operacija je 2. proleterski udarni korpus kojim je komandovao general Peko Dapčević.

U toku 24. jula 1944. snage 4. proleterske crnogorske udarne brigade, iz sastava 2. korpusa Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, izbile su u oblast Čakora, a 5. i 17. partizanske divizije probile su se u dubinu i zauzele Čakor i oblast istočno od njega. Narednoga dana partizanske snage su ušle u Murino i Plav. Iako su bili stvoreni uslovi za uništenje njemačke grupacije, Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije odlučuje da povuče snage i usmjeri ih za prodor u Srbiju – ka rejonu Kopaonika.

Prema partizanskim izvorima, na njemačkoj strani, osim SS divizije „Skenderbeg”, učestvuju u operaciji „Draufgänger” i druge kvislinške jedinice, među njima – i četnici. Prisustvo četnika rame uz rame sa pripadnicima divizije „Skenderbeg” u njemačkim redovima tokom pokolja u Velici je ovjekovječeno i fotografijom. Autor je Ernst A. Cviling, pripadnik Vazduhoplovnoga ratno-dopisničkoga bataljona Komande Jugoistoka Vermahta.

Legenda uz fotografiju glasi: „Izuzetno rijedak snimak pripadnika albanske SS-divizije ‘Skenderbeg’ u društvu jugoslovenskih četnika, za vrijeme ručka na Čakoru. Pored jednog od četnika, koji priprema obrok, nalazi se njegova puška.

Za zločin u Velici velikosrpska propagadna decenijama lažno optužuje mula Osmana ef. Rastodera, komandanta Muslimanske milicije za Gornji Bihor. Akademik Šerbo Rastoder analizirajući brojne dokumente i izjave savremenika tog vremena, utvrdio je da Osman Rastoder uopće nije učestvovao u ovom nemilom događaju. Ali zato je van razumne sumnje utvrđeno, da u ovom zločinu jesu učestvovali četnici Vasojevići koji su ubijali svoj narod.

FAKSIMIL ČLANKA IZ NOVINA O POKOLJU U VELICI U KOJEM SU UČESTVOVALI ČETNICI IZ PLEMENA VASOJEVIĆA

ČETNICI ZAJEDNO SA NIJEMCIMA U VELICI